Sfingolipidozlar, sfingozin içeren lipidlerin katabolizmasında bir genetik hata sonucu oluşan bir grup kalıtsal metabolizma hastalıklarıdır. Glikosfingolipidler, katabolik enzimlerini veya aktivatör proteinlerini kodlayan genlerdeki bir mutasyon sonucu lizozomlarda birikirler. Sfingolipidozlar ölümcül hastalıklardır ve bazı toplumlarda önemlidir. Akraba evliliklerinin etkisiyle Türkiye’de göreceli olarak sık görülürler ve önemli bir sağlık problemidir. Özellikle juvenil ve erişkin tiplerde olmak üzere sadece bir miktar artık enzim aktivitesi, substrat birikimini önlemek veya geri döndürmek için yeterlidir. Yanlış anlamlı ve bazı küçük çerçeve içi delesyon mutasyonları sonucu enzim proteinin hatalı katlanması veya hedef organeline yönlendirilememesi nedeniyle görülen sfingolipidozlarda düşük molekül ağırlıklı farmakolojik şaperonlar yeni bir enzim artırma tedavisi ajanları olarak karşımıza çıkmaktadır. Farmakolojik şaperonlar, mutant proteinin konformasyonunu stabilize ederler ve endoplazmik retikulum kalite kontrolünden geçmesini sağlarlar. Bugüne kadar tüm başarılı farmakolojik şaperonların enzim proteinlerinin kompetetif inhibitörleri oldukları görülmüştür. Endoplazmik retikulumda mutant proteinin doğru katlanmasına yardımcı olurlar, dayanıklılıklarını artırırlar, çökmelerini önlerler ve böylece endoplazmik retikulum kalite kontrol sisteminden geçişlerine izin vererek fonksiyon görecekleri hedef organellerde aktivitelerini artırırlar. Bu ajanlar, artık enzim aktivitesi içeren juvenil ve erişkin tip sfingolipidozlarda yaşam kalitesinin artırılması ve klinik iyileşmenin sağlanmasında önemli derecede dikkat çekmektedir. Bu derlemede, sfingolipidozlarda farmakolojik şaperonların kullanım alanları ve fonksiyonları, avantaj ve dezavantajları konusundaki son gelişmeler özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: sfingolipidozlar, enzim inhibitörleri, farmakolojik şaperonlar, protein katlanma bozukluğu, yanlış anlamlı mutasyonlar.