Ansiklopedik bir tıp eseri olan ve Kitābu’l-Melikī olarak da bilinen Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye İslam bilimi ve tıbbının altın çağı olarak adlandırılan dönemin ünlü hekimlerinden ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī tarafından yazılmış ve Büveyhilerden ʿAḍūdu’d-devle’ye ithaf edilmiştir. İlk kez Afrikalı Constantinus tarafından Latinceye çevrilerek Avrupa’ya tanıtılan Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye, ikinci kez Antakyalı Stephanus tarafından 1127 yılında ʿAlī b. el-ʿAbbās’ın ismi de anılarak Latinceye çevrilmiştir. Araştırmada esas olarak Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’nin Arapça, 1294/1877 yılı Bulak, Mısır baskısı ile 1492 yılı Venedik Latince baskısı kullanılmıştır. Eserin tıbbın pratiğine ait olan ikinci kısmının “birinci makalesi” “sağlığın korunması” üzerine olup, 31 bölümden oluşmaktadır. Bu makalenin gebelerin ve çocukların sağlıklarının korunması ile ilgili bölümlerindeki bilgilerin Türk tıp tarihi literatürüne kazandırılması ve tartışılması bu çalışmanın amacıdır. Birinci makalenin on dokuzuncu bölümü “Zayıf vücutların tedbiri hakkında ve ilk olarak gebelerin ve çocukların tedbiri üzerine”, yirminci bölümü “Çocukların bedenlerinin tedbiri üzerine”, yirmi birinci bölümü “Sütannenin tedbiri üzerine” ve yirmi ikinci bölümü “Emmeyi bırakmış olan çocukların tedbiri” başlıklarını taşımakta olup, bu bölümler hem Arapçadan hem de Latinceden Türkçeye çevrilmiş; her iki çeviri karşılaştırılarak ve Arapça metin esas alınarak, Türkçe bir metin oluşturulmuş ve yazının bulgular bölümünde sunulmuştur. Bulgular bölümünde sunulan bu bilgiler tıp tarihi literatüründe ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin öncülleri arasında yer alan İstanköylü Hippokrates’in Aforizmalar, Bergamalı Galenus’un De sanitate tuenda, Efesli Soranus’un Gynaeceia, Bergamalı Oribasius’un Synopsis, Aeginalı Paulus’un Epitome ve Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l-Manṣūrī adlı eserlerinin makalenin konusuyla ilgili bölümleriyle tartışma bölümünde ele alınarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin çocukların sağlığı ve hastalıkları konusunda verdiği bilgilerin bazı küçük farklılıklar göstermekle birlikte öncüllerinin paylaştığı bilgilerle uyumlu olduğunu söylemek olanaklı görünmektedir. Öte yandan bu çalışmada ele alınan ve Antakyalı Stephanus’un yapmış olduğu bölümün Latince çevirisinde, Arapça metinde karşılaştığı tümce yapısına sadık kalmaya çalıştığı, çoğu zaman söz dizimini bire bir takip ettiği görülmektedir. Ayrıca Arapça metinde geçen birçok sözcüğü, özellikle de bitki adlarını bazen olduğu gibi, bazen de küçük değişikliklerle Latinceye uyarlaması, bu sözcüklere karşılık olacak Latince sözcükler bulmada güçlük çektiğini düşünmemize neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ali b. el-Abbas el-Mecusi, Kamilu’s-Sınaati’t-Tıbbiyye, Kitabu’l-Meliki, Stephanus Antiochus, çocuk sağlığı ve hastalıkları, tıp tarihi